Dijkstra E.W.

Dijkstra werd in Rotterdam geboren als zoon van een vader die chemicus en een moeder die wiskundige was. Na het behalen van het gymnasium-B diploma ging hij aan de Rijksuniversiteit Leiden theoretische natuurkunde studeren. Later kenschetste hij zijn motivatie om te gaan studeren badinerend als volgt: “Studeren doe je niet omdat je geld wil verdienen, maar om je de rest van je leven niet te hoeven vervelen”. In 1949 maakt hij als student tijdens een zomercursus aan Cambridge University kennis met zijn eerste computer, de EDSAC, die met vijfgaats telexponsband geprogrammeerd moest worden. Hij deed in 1956 doctoraalexamen en promoveerde drie jaar later bij prof. dr. ir. A. van Wijngaarden, een van de Nederlandse informaticapioniers, op een proefschrift getiteld ''Communication with an automatic computer. ''In 1952 trad hij in dienst van het Mathematisch Centrum in Amsterdam als ‘Nederlands eerste programmeur’. Later kreeg hij daar als sous-chef de leiding van de programmeersectie. Hij werd tevens adviseur van de N.V. Electrologica, een bedrijf dat automatische rekenmachines fabriceerde en dat in 1968 overgenomen werd door Philips. Dijkstra’s werk was gericht op het verder ontplooien van de mogelijkheden van de computer door het systematisch ontwikkelen van programmatuur. De Turing Award werd hem verleend voor onder andere zijn bijdragen aan programmeertalen. Algol 60 is daarvan een prominent voorbeeld; aan de verspreiding daarvan heeft Dijkstra bijgedragen door zijn ''A primer of Algol 60 programming, ''verschenen in 1962. Enige jaren daaraan voorafgaand, in 1959, publiceert hij een artikel, van nog geen drie pagina’s lang, dat een ''classic ''zal worden in de grafentheorie. Uitgangspunt is een samenhangend netwerk van knopen en takken - een graaf - , waarvan de lengtes van de takken gegeven zijn. Beschreven wordt ondermeer een efficiënte methode om een weg (een samenstel van takken) van minimaal totale lengte te bepalen tussen een tweetal willekeurige knopen in het netwerk. Dit ‘kortste pad algoritme’ wordt toegepast in routeplanners van, bijvoorbeeld, de Nederlandse Spoorwegen.  

 

Dijkstra werd in 1962 aan de THE benoemd tot hoogleraar in de wiskunde. De titel van zijn intreerede luidde ''De logische automaat in academisch milieu. ''Met een team van vijf medewerkers vormde hij de werkgroep fundamentele programmering en daar werd binnen een tijdsbestek van ongeveer vijf jaar het THE-multiprogrammeringssysteem voor de Electrologica X8 computer ontwikkeld; de serieaanduiding slaat op het feit dat deze machine acht maal sneller was dan zijn eerste voorloper, de X1. Het door Dijkstra en zijn groep ontworpen ''operating system ''waarmee de programmeur voortaan verlost was van de tijdrovende taak om als verkeersagent op te treden tussen het primaire en secundaire geheugen van de computer, was, ook internationaal gezien, zijn tijd ver vooruit en fungeerde tot 1973 als centrale computervoorziening voor de THE. Aan het eind van de jaren zestig publiceerde hij een THE-rapport ''Notes on structured programming, ''gebaseerd op genoemd onderzoek, dat internationaal sterk de aandacht trok. Verder verwierf hij in vakkringen wereldfaam als voorstander van het afschaffen van de sprongopdracht Go To in Algol 60. Zijn artikel ''Go To statement considered harmful, ''slechts twee pagina’s lang, waarin hij betoogde dat deze programmeerregel een bron van fouten was, gaf aanleiding tot felle en langdurige polemieken. Na het behalen van de Turing Award kreeg hij in 1973 een aanstelling als research fellow bij het Amerikaanse Burroughs Corporation. Hij was de enige medewerker van Burroughs met een ‘vrije opdracht’ en verrichtte zijn werkzaamheden vanuit zijn huis in Nuenen. Zijn aanstelling in Eindhoven werd omgezet in een deeltijdhoogleraarschap. Uit die tijd dateert ook de Eindhovense Tuesday Afternoon Club, een serie inspirerende seminars waarvan bijvoorbeeld ook C.S. Scholten, later eredoctor van de TU/e, deel uitmaakte.  

 

In 1984 vertrok Dijkstra naar Amerika en werd hij hoogleraar aan de Universiteit van Austin, Texas; hij bekleedde daar de Schlumberger Centennial Chair in Computer Sciences. Daar bouwde hij met onderwijs en onderzoek verder aan zijn wetenschappelijke reputatie. In analogie met Eindhoven kwam ook hier een Tuesday Afternoon Club tot stand. Volgens collega-hoogleraar prof. dr. J. Strother Moore verscheen de Nederlandse informaticus vaak in T-shirt en met cowboyhoed op de campus. Maar zijn korte broek en sandalen droegen niet bij aan dit Texaanse imago, ook al droeg hij een leren riem met de initialen ‘EWD’ op de metalen gesp. “Edsger was a wonderful colleague. He was different and we were the better for it.” Hoe stond het met de acceptatie van zijn opvattingen over informatica in Texas? “Voor sommige wetenschappers zijn Dijkstra’s ideeën moeilijk te verkroppen”, verklaarde een Amerikaanse informaticus in het blad ''Science, ''“anderen lezen elke letter die ze van hem te pakken kunnen krijgen, maar niemand blijft onverschillig.” In Austin kreeg Dijkstra te maken met kleine groepjes geïnteresseerde studenten. In Eindhoven zaten er door de populariteit van het vak soms 120 studenten in de collegezaal. “Niks selectie. Edsger haattte massa-onderwijs”, aldus ir. W.H.J. Feijen, met mevrouw dr. A.J.M. van Gasteren Dijkstra’s naaste medewerker in Eindhoven. Aan ''Cursor ''laat Dijkstra weten dat hij het een groot voordeel vindt dat hij in Austin geen bestuurlijke taken heeft. Hij is ook in Texas zeer productief; zo schrijft hij daar honderden ''EWD’s. ''Veel promovendi heeft hij in zijn loopbaan niet begeleid; de teller blijft staan op vier, onder wie prof. dr. M. Rem.