Brontekst bekijken

''Ik weet echt niet zoveel van pedellen hun taken''

''Maar één van die taken ken ik toch wel ''

''Hij moet van een promotie iets schitterends maken''

''Dat is het belangrijkste van een pedel'' 

[[Nieuwint P. | Pieter Nieuwint]], ''De pedel''.

[[Bestand:Lemma 155 Foto 1.jpg|thumb|left|400px|'''Titel:''' Pedel leidt het college de zaal binnen bij de promotie van ir. Erik Postma '''Jaar:''' 8 mei 2007 '''Foto:''' [[Odette Beekmans]] ]]
De pedel is een functionaris (m/v) die het protocol bij academische plechtigheden en afstudeerzittingen bewaakt. De term is waarschijnlijk via het Oud- Germaans en het Latijn in het Nederlandse vocabulaire terechtgekomen. De pedel gaat bij plechtigheden gekleed in toga. Een rituele plechtigheid als een promotie of een oratie vraagt om voorgeschreven gedrag en de deftig geklede pedel is er om het voorbeeld te geven en de voortgang te bewaken. De waarschuwing ''hora est'' aan het eind van een promotie komt dan ook uit zijn mond. De pedel was aan middeleeuwse universiteiten een duvelstoejager die voor allerlei hand- en spandiensten werd gebruikt, vooral door de rector magnificus. Aan de Katholieke Universiteit Leuven, de oudste universiteit in de Nederlanden (gesticht in 1425), mocht niet iedereen dit ambt bekleden. ‘Een vereiste om pedel te worden, was een uitstekende uitspraak van het Latijn. De pedel maakte de vergaderingen van de faculteit bekend, ook de vakantiedagen en de vrije dagen. Hij droeg de scepter van de faculteit bij plechtige optochten.’ De volgorde van die optochten lag vast. De theologische faculteit in Leuven mocht voorop lopen. In Eindhoven is voorzover bekend nooit een dergelijke volgorde vastgesteld, ook al bestaat er zoals velen weten sinds jaar en dag een impliciete ''pikorde ''tussen de faculteiten. De middeleeuwse pedel had ook andere, meer aardse taken. Daartoe behoorde het verstrekken van officiële toestemming aan studenten om vrijdom te krijgen van het betalen van bieraccijns. De eerste pedel in Leuven heette overigens Johannes Paulus Bierman, zo valt te lezen in een uitgave van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De pedellen van Nederland en Vlaanderen ontmoeten elkaar jaarlijks tijdens een pedellendag. In de lustrumjaren 1991 en 2006 was de TU/e gastheer. De parttime pedellen van de TU/e bedienen zich van een in 1957 door de Utrechtse zilversmid J.H.M. Noyons vervaardigde, één meter zeventig lange donkerhouten staf met zilveren knop en voet. Op de staf staat de tekst ‘Mens agitat molem’, die is aangebracht onder een gestileerd model van de ark van Noach. De pedelstaf, zo schrijft de Rotterdamse hoogleraar cultuurgeschiedenis prof.dr. J. van Herwaarden, was het symbool van de zelfstandige rechtsgemeenschap die de universiteit in de Middeleeuwen vormde: “Waar de staf wordt gedragen, bevindt zich de rechtsmacht van de universitas.” In vroeger tijden mocht de staf ook worden gebruikt als middel om de orde te herstellen; een soort van academische wapenstok dus. Of hij iets dergelijks van zins was is onbekend, maar een Eindhovense pedel heeft ooit zo hard met de staf op de grond gebeukt dat de ark er van aftuimelde. Na ons de zondvloed.
[[Bestand:Lemma Pedel Foto 1.jpg|thumb|left|300px|'''Titel:''' Close-up van de pedellenstaf van de TU/e '''Jaar:''' ca. 2015 '''Foto:''' [[Rob Stork]] ]]

[[Category:Index A-Z]] [[Category:P]] [[Category:Academia]] [[Category:P-Bronvermelding]]