Brontekst bekijken

Sinds het eerste academische jaar voert de TU/e dit Latijnse motto als lijfspreuk. Anno 2006 staan deze drie woorden nog steeds afgedrukt op de doctorsbullen. Er zijn nogal wat vertalingen in omloop, maar de Universiteit lijkt zich het best thuis te voelen bij ‘De menselijke geest zet de materie in beweging’. Of in een meer dichterlijke versie: ‘De massa die geen leven heeft, des mensen geest een leven geeft’. De eerlijkheid gebiedt te melden dat deze spreuk zich nooit diep geworteld heeft in het collectieve bewustzijn. In de geschiedenis duikt er slechts sporadisch een referentie aan het motto op. In de jaren zestig kon er op feesten en partijen van de THE regelmatig genoten worden van de muziek van een gezelschap dat zich ''Los agitatos de molemo’s ''noemde. In 1965 zwaaide een prins carnaval de scepter over de Hogeschool die zich tooide met de naam ''vorst Mensagitatmolemius I. ''In juni 2002 was er in het gestripte gebouw T-Hoog (nu Vertigo) een spectaculaire lichtinstallatie te zien onder de naam ''[[Lux agitat molem]]''. Het oorspronkelijke motto is aangebracht op een plaquette aan de muur van het Paviljoen. Deze gevelsteen was een geschenk van architect ir. [[Embden S.J. van | S.J. van Embden]] bij gelegenheid van de officiële opening van de THE. De spreuk is ook te vinden op de zilveren staf van de pedel die gebruikt wordt bij academische plechtigheden. Opmerkelijk is dat deze tekst op de staf gegraveerd is
onder een schaalmodel van de ark van Noach, een bijbels artefact gebouwd volgens voorschriften van de Opperbouwmeester. Met een beetje goede wil kan Noach beschouwd worden als de eerste ingenieur.

[[Bestand:Lemma Geschenken Foto 1.jpg|thumb|left|300px|'''Titel:''' Plaquette aan gevel Paviljoen met motto 'Mens Agitat Molem' '''Jaar:''' 2015 '''Foto:''' [[Erik Geelen]] ]]

=== Vergilius ===
----

De bron voor ‘Mens agitat molem’ is echter niet de Bijbel, maar de ''Aeneis ''van Vergilius (*70-†19 voor Christus).<nowiki>* </nowiki>Het motto voor de THE was een suggestie van curator mr. H.A.M.T. Kolfschoten. Deze ‘charmante en beminnelijke katholieke bestuurder’, burgemeester van Eindhoven en later van Den Haag, kwam aanzetten met de Latijnse spreuk. Het motto leverde vooral in de beginjaren stof tot bespiegeling. Rector magnificus prof.dr.[[Dorgelo H.B. | H.B. Dorgelo]] filosofeerde al bij de eerste diesviering op 22 juni 1957 over de spreuk: “Als men als taak en opdracht van een technische hogeschool ziet: het ontwikkelen en scherpen van de menselijke geest om de stof aan de mensheid dienstbaar te maken, haar bruikbaar te maken en om te vormen tot nuttig vermogen, dan is de genoemde zegswijze in overdrachtelijke zin uitmuntend bruikbaar als motto voor een instituut van technisch hoger onderwijs. Een hedendaagse, olijke dichter, wiens oordeel werd gevraagd, vertolkte de zinspreuk als: ‘Vernuftelingen doen dode dingen ten leven springen”. Wellicht roept deze vertaling bij velen van u andere associaties op. Menigeen vreest, dat de moderne ontwikkeling van de techniek vernuftelingen in plaats van dode dingen ten leven te doen springen, levende wezens ten dode doemt.”

=== Origineel? ===
----

Origineel is de keuze van het motto bepaald niet. Dezelfde spreuk wordt door uiteenlopende instituten gebruikt als inspiratiebron, zoals de Führungsakademie der Bundeswehr (‘Der Geist bewegt die Materie’), het voormalige chemische laboratorium van de Rheinisch- Westfälische Technische Hoch schule in Aken (met motto en al in de Tweede Wereldoorlog platgebombardeerd), de University of Oregon (die de tekst vrij vertaalt als ‘Minds move mountains’) en het 101e squadron van de Royal Air Force (‘Mind over matter’). De Student Union van de University of Newcastle tenslotte exploiteert een ''Mens bar ''(‘One of the Union’s most popular drinking holes’). De naam duidt niet op een toegangsverbod voor vrouwen, maar verwijst naar het door deze studentenvereniging gekoesterde motto. Ook de nationale universiteit van de West-Afrikaanse staat Benin, ten slotte, spiegelt zich aan de woorden van Vergilius.

<nowiki>* </nowiki>Om meer te weten over de betekenis dienen we bij de oerbron te rade te gaan. In de ''Aeneis ''beschrijft Vergilius de ontmoeting van de held Aeneas met zijn dode vader Anchises in de onderwereld. Anchises vertelt zijn zoon over het ontstaan van hemel en aarde, materie en geest. Vergilius gebruikt daarbij dankbaar zijn kennis van de kosmogenetische filosofie van de Stoïcijnen.

''“Principio caelum ac terras,''

''Camposque liquentis''

''Lucentemque globum Lunae''

''Titaniaque astra''

''Spiritus intus alit''

''Totamque infusa per artus''

''Mens agitat molem''

''Et magno se corpore miscet”''

''(Aeneis, VI, 727)''

Of in de bewerking van Joost van den Vondel

(*1587-†1679):

''“Een innevloeiend geest, des levens eerste bron,''

''voedt hemel, aerde, en zee, de starren, maen''

''en zon:'' ''Een eenigh geest, gestort door allerhande leden,''

''Beweeght dit gansch gevaert der weerelt, en'' ''haer steden”''

In het Engels, tenslotte, heeft de spreuk nog een onprettige associatie. Mens agitat molem: A mind informs the mass (used by Virgil in a pantheistic sense of the world; often applied to an unwieldy, dull-looking person).

[[Category:Index A-Z]] [[Category:M]] [[Category:Academia]] [[Category:M-Bronvermelding]]