Brontekst bekijken

''“Politicians, real-estate agents, used-car salesmen, and advertising copy-writers are expected to stretch facts in self-serving directions, but scientists who falsify their results are regarded by their peers as committing an inexcusable crime.”''

[[Gardner M. | Martin Gardner]],''Science, good, bad and bogus.''

=== De affaire in een notendop ===
----

In het najaar van 2005 duikt het televisieprogramma ''Andere Tijden ''in de geschiedenis van wat de affaire-Buck/Goudsmit is gaan heten. De zaak zorgde in 1990- 1991 voor een ongekende ophef in de media en geldt sindsdien als een didactische case in de wetenschapsjournalistiek en in de wetenschapsdynamica. Wat zijn de belangrijkste feiten uit deze zaak die begon in de passieweek van 1990? 

=== Witte Donderdag ===
----
[[Bestand:Lemma Buck 01.jpg|thumb|left|300px|'''Titel:''' Prof.dr. Henk Buck staat journalist te woord '''Jaar:''' 1990 '''Auteur/Bron:''' [[Archief TUE]] ]]
Op Witte Donderdag 12 april 1990 vult zich op het terrein van de TU/e een zaal met journalisten voor een persconferentie. Aanleiding is een publicatie die op vrijdag 13 april in het blad ''Science ''zal verschijnen. Prof.dr. H.M. Buck (1930-2023), hoogleraar organische chemie aan de TU/e en viroloog prof.dr. J. Goudsmit (Universiteit van Amsterdam) claimen een methode te hebben ontwikkeld om het aidsvirus te blokkeren met zogenaamd fosfaatgemethyleerd DNA. Buck geeft er in de media herhaaldelijk blijk van hoopvol gestemd te zijn over de toepasbaarheid van deze stof voor de behandeling van aidspatiënten. Zijn hoop wordt mede gevoed door de positieve resultaten, die bij laboratoriumproeven met Eindhovens testmateriaal zijn geboekt door Goudsmit. Deelnemers herinneren zich de persconferentie en het bijbehorende TU/epersbericht als vrij ingetogen. Maar die ingetogenheid wordt doorbroken, wanneer diezelfde donderdagavond het ''NOS-journaal ''en het programma ''NOS-Laat ''uitgebreid aandacht besteden aan het onderzoek. Dan blijkt dat er buiten de afspraken met de TU/e-voorlichters om door een televisieploeg uitgebreid opnamen gemaakt zijn waarin verslaggever Oscar van der Kroon Buck heeft weten te verleiden tot de uitspraak dat hij verwacht dat aids dankzij de door hem ontwikkelde stof spoedig de wereld uit zal zijn. Wanneer de hoogleraar later op de avond ook nog ''live ''te gast is in het programma van Karel van der Graaf is de mediahype een feit. De geëxalteerde wijze waarop de NOS het nieuws presenteert, brengt een publicitair domino-effect op gang.''' '''

=== Twijfel ===
----

In de week na de persconferentie worden van steeds meer kanten twijfels geuit over de legitimiteit van de hoopvolle uitspraken van Buck. In het gunstigste geval zal het nog jaren duren voordat er een medicijn beschikbaar kan komen. Bovendien wordt de wetenschappelijke betrouwbaarheid van Bucks claim bekritiseerd. Deeltijdhoogleraar prof.dr. C. van Boeckel dient uit onvrede zijn ontslag in bij de TU/e. Op 20 april 1990 verklaart het College van Bestuur in een interne mededeling dat de wetenschappelijke integriteit van Buck boven alle twijfel verheven is en dat de wetenschappelijke discussie behoort plaats te vinden in de geschikte wetenschappelijke organen. In de loop van mei en juni ontstaat er echter onrust bij de naaste medewerkers van Buck. Opgekropte spanningen komen tot ontlading. De twijfels over de gehanteerde methode om fosfaatgemethyleerd DNA te maken, worden steeds groter. De overtuiging vat post dat die methode nooit tot het gewenste resultaat zal kunnen leiden. Enkele medewerkers nemen ontslag of kondigen dat aan. Directeur-beheer ing. A.A.G. van Mierlo verzoekt vervolgens drie hoogleraren van de faculteit Scheikundige Technologie onder leiding van prof.dr. P.J. Lemstra om een onderzoek in te stellen naar ‘heden, verleden en toekomst’ van het onderzoek.''' '''

=== Rectificatie ===
----

In de groep van Buck vinden intussen, buiten de hoogleraar om, metingen plaats. De conclusie: in het testmateriaal is geen fosfaatgemethyleerd DNA aantoonbaar. Eind juni 1990 wordt dit ook aan Goudsmit meegedeeld. Twee promovendi van Buck bereiden vervolgens met Goudsmit een rectificatie voor van het artikel in ''Science. ''Medio augustus weten ze alle betrokkenen inclusief Buck te bewegen tot ondertekening van de rectificatie. Het artikel zal in oktober geplaatst worden. Intussen heeft de TU/e op 30 augustus een persbericht uitgegeven naar aanleiding van het vertrouwelijke rapport van de commissie-Lemstra. Het persbericht maakte bekend dat de uitspraken van Buck over de toepasbaarheid van zijn stof in de strijd tegen aids voorbarig zijn gebleken. De blokkerende werking die door Goudsmit werd waargenomen kan niet aan het fosfaatgemethyleerd DNA worden toegeschreven. Verder beticht de commissie Buck van slecht management en onvoldoende bereidheid om open te staan voor kritiek. Het CvB en het faculteitsbestuur erkennen op hun beurt dat ze eerdere kritische signalen niet op hun juiste waarde hebben geschat.''' '''

=== Motie van wantrouwen ===
----

Begin september gaat een aangeslagen Buck met ziekteverlof. Die maand verschijnen in diverse bladen artikelen waarin hij afgeschilderd wordt als een despoot en waarin ook Van Mierlo wordt verweten dat hij de hoogleraar de hand boven het hoofd heeft gehouden. Ook het CvB krijgt kritiek te verduren. De Universiteitsraad zegt in een vergadering op 10 september 1990 bij motie het vertrouwen op in het CvB. Dan treedt een lang en moeizaam proces in werking, waarin pogingen worden ondernomen om het vertrouwen te herstellen. Een tweede onderzoekscommissie, genoemd naar haar voorzitter prof.ir. [[W.A. Koumans]], wordt ingesteld. De zaak heeft inmiddels ook geleid tot het stellen van Kamervragen met betrekking tot een gedragscode voor wetenschappers. Buck gaat op 1 december 1990 met de VUT. Wanneer de commissie-Koumans in december 1990 met haar bevindingen komt, ontstaat echter wederom een conflict omdat de Universiteitsraad eist dat er na het vervroegd uittreden van Buck ook op bestuurlijk niveau koppen moeten rollen. Overleg met minister van Onderwijs dr.ir. J.M.M. Ritzen leidt er uiteindelijk toe dat rector magnificus prof.ir. M. Tels bereid blijkt op 1 februari vervroegd af te treden om de bestuurlijke impasse te doorbreken. De Universiteit van Amsterdam heeft dan een onderzoek gestart naar de rol van Goudsmit in de affaire. Ook de viroloog blijkt selectief te werk zijn gegaan bij het publiceren van onderzoeksresultaten uit zijn laboratorium. De UvA brengt in een persbericht naar buiten dat er maatregelen worden genomen om herhaling te voorkomen.''' '''

=== Rechtszaak ===
----

Is daarmee de kous af? Nee, want Buck vecht in een rechtszaak zijn volgens hem onder druk tot stand gekomen VUT aan. Hij eist rectificatie en smartengeld van de Universiteit en hij wil weer in dienst komen. Daarmee belandt de affaire gedurende enige jaren in juridisch vaarwater, waarbij de eisende partij zo nu en dan de publiciteit zoekt en de Universiteit als werkgever geen inhoudelijke uitspraken wil doen over deze zaak tussen een exwerknemer en de TU/e. Zonder verdere mededelingen te doen over de inhoud, sluiten beide partijen in augustus 1992 een overeenkomst die een einde moet maken aan de schermutselingen. In de media duiken echter met enige regelmaat nog vermeende nieuwe aspecten van de zaak op, tot rond 1995 de belangstelling in de media geluwd lijkt. Binnen de TU/e en ook aan andere Nederlandse universiteiten heeft de affaire-Buck/ Goudsmit dan geleid tot een hernieuwde aandacht voor afspraken rond wetenschappelijke integriteit.''' '''

[[Category:Index A-Z]] [[Category:B]] [[Category:Varia]][[Category:B-Bronvermelding]]